Energiecontracten in Vlaanderen: Variabel en Dynamisch uitgelegd

Hoe werken energiecontractformules in Vlaanderen?

In Vlaanderen (België) zijn energiecontracten voor elektriciteit en gas onderverdeeld in vaste, variabele en dynamische types. Je vraag richt zich specifiek op variabele en dynamische contracten, met nadruk op formules gebaseerd op Belpex (nu deel van EPEX SPOT, de Europese spotmarkt voor elektriciteit). Ik leg dit stap voor stap uit, gebaseerd op de werking van deze contracten. Belpex verwijst naar de Belgische dag-ahead markt, waar prijzen voor de volgende dag worden bepaald op basis van vraag en aanbod.

1. Algemene context van energieprijzen

De prijs die je betaalt voor energie bestaat uit drie delen:

• Energiekost: Dit is het variabele of dynamische deel, gebaseerd op marktprijzen (zoals Belpex/EPEX SPOT).
• Net- en transportkosten: Vaste kosten bepaald door de netbeheerder (bijv. Fluvius).
• Heffingen en belastingen: Overheidsheffingen, zoals btw en federale bijdragen.

Variabele en dynamische contracten richten zich vooral op de energiekost, die schommelt met de markt. Deze contracten zijn populair in Vlaanderen omdat ze kunnen leiden tot besparingen bij dalende marktprijzen, maar ze brengen ook risico's mee bij stijgingen. Je hebt een digitale meter nodig voor dynamische contracten om het verbruik per uur te meten.

2. Variabele energiecontracten

Bij een variabel contract wijzigt de prijs periodiek, meestal maandelijks of per kwartaal, op basis van een index die de marktontwikkelingen volgt. Dit is anders dan een vast contract, waar de prijs het hele jaar hetzelfde blijft.

• Hoe werkt de formule? De prijs per kWh wordt berekend met een eenvoudige lineaire formule: Prijs = (a × X) + b

  • X: Dit is de indexatieparameter, een marktindex die de leverancier kiest. Voorbeelden zijn Belpex (spotprijzen van de dag nadien) of forward-indexen (lange-termijnprijzen, bijv. voor het volgende kwartaal). Belpex weerspiegelt de spotmarktprijzen op de Belgische beurs, waar elektriciteit wordt verhandeld voor levering de volgende dag.
  • a en b: Dit zijn coëfficiënten die de leverancier vastlegt. 'a' schaalt de index, 'b' voegt een vaste marge toe voor kosten en winst. De exacte formule en index staan in de tariefkaart van je contract. Bijvoorbeeld, als X een gemiddelde Belpex-prijs over een maand is, dan past de leverancier die toe om je maandelijkse prijs te bepalen.
• Voorbeeld van Belpex-toepassing: Stel dat je contract een maandelijkse indexatie gebruikt op basis van Belpex-spot. De leverancier neemt het gemiddelde van de Belpex-prijzen over de vorige maand (of een specifieke dag), vermenigvuldigt met 'a' en voegt 'b' toe. Als Belpex laag is (bijv. door veel hernieuwbare energie), daalt je prijs; bij pieken (bijv. door gastekorten) stijgt hij. Forward-indexen zijn stabieler, spot-indexen volatieler.

• Voordelen en nadelen:

  • Voordelen: Je profiteert van dalende marktprijzen, en het is makkelijker te budgetteren dan dynamisch.
  • Nadelen: Prijs kan onverwacht stijgen, en het risico is hoger bij contracten gebaseerd op één dagsnotering.

3. Dynamische energiecontracten

Bij een dynamisch contract verandert de prijs elk uur, direct gekoppeld aan de real-time marktprijzen. Dit is ideaal voor wie flexibel kan verbruiken (bijv. met een slimme thermostaat of elektrische auto die 's nachts laadt).

• Hoe werkt de formule? De prijs per kWh is: Prijs = EPEX SPOT-prijs (Belpex) + Verwerkingskost leverancier + Netkosten + Heffingen

  • EPEX SPOT-prijs (Belpex): Dit is de uurprijs op de spotmarkt, bepaald rond 13:00 uur voor de volgende dag. Belpex/EPEX SPOT is de beurs waar leveranciers energie kopen op basis van vraag en aanbod. Prijzen kunnen negatief zijn (bij overproductie) of hoog (bij schaarste). Je verbruik per uur wordt afgerekend aan die uurprijs.
  • Verwerkingskost: Een vaste toeslag per kWh van de leverancier (bijv. 0,01-0,05 €/kWh), die niet verandert.
  • De rest (netkosten, etc.) is vast. In tegenstelling tot variabel, is er geen 'a × X + b'-formule; het is direct de marktprijs plus marge. De prijzen zijn een dag op voorhand bekend via een app of website van de leverancier.
• Voorbeeld van Belpex-toepassing: Op een zonnige dag met veel windenergie kan de Belpex-prijs om 14:00 uur laag zijn (bijv. 0,03 €/kWh). Je plant dan je wasmachine. 's Avonds bij piekverbruik kan het 0,20 €/kWh zijn. Je factuur is de som van je uurverbruik × uurprijs over de maand.

• Voordelen en nadelen:

  • Voordelen: Potentieel 20% besparing door slim verbruik, vooral bij hoog verbruik (>5.000 kWh/jaar). In 2024 waren dynamische contracten gemiddeld goedkoper dan variabele.
  • Nadelen: Hoger risico door uurlijke schommelingen (bijv. -0,12 tot 0,33 €/kWh in 2023), vereist actieve opvolging en een digitale meter.

4. Verschillen tussen variabele en dynamische contracten

Dynamisch is flexibeler maar vereist meer inspanning; variabel biedt een balans.

Tips

• Vergelijk contracten via de V-test® van VREG voor actuele tarieven.
• Als je zonnepanelen hebt, kan dynamisch voordelig zijn omdat je overtollige energie verkoopt aan marktprijzen.
• Controleer altijd de tariefkaart voor de exacte formule van je leverancier